Kalusha Bwalya: Zambiaanse koning wiens leven werd gered door PSV

Voordat de Zambiaan naar PSV vertrok, was hij nog actief op de Olympische spelen van 1988 in het Zuid-Koreaanse Seoul. Hier zou hij wereldwijde bekendheid vergaren, mede door de hattrick die hij scoorde tegen Italië. Kalusha scoorde zes keer tijdens het toernooi, wat hem een tweede plek op de topscorerslijst opleverde. De topscorer? Ook een bekende van PSV. Dat werd namelijk zijn latere ploeggenoot Romário de Souza Faria met zeven treffers. 

Kalusha begon zijn loopbaan in zijn thuisland bij Mufulira Blackpool en speelde daarnaast ook voor Mufulira Wanderers FC. Hij vertrok naar Cercle Brugge, waar hij zijn eerste ervaringen in het Europese voetbal opdeed. Hij debuteerde op 20 augustus 1989 in het eerste elftal van PSV. De aanvaller stond in de basis in de met 3-4 gewonnen uitwedstrijd tegen Willem II. 

In totaliteit kwam Kalusha tot 127 officiële wedstrijden in het shirt van PSV, waarin hij 28 keer scoorde. 23 keer gaf hij de assist bij een Eindhovense treffer, voordat hij in de zomer van 1994 uit Eindhoven vertrok en aan de slag ging bij het Mexicaanse Club América. Iets meer dan een jaar nadat Kalusha aan de dood is ontsnapt. 

In april 1993 werd Kalusha, op dat moment de absolute sterspeler van zijn land, opgeroepen voor de interlandperiode van Zambia. Op 25 april speelde de ploeg tegen Mauritius en wint met 3-0. Een dag later vliegt de selectie terug naar Zambia om op 27 april weer te vertrekken voor het volgende duel: de WK-kwalificatiewedstrijd tegen Senegal. 

Het gezelschap moet naar Dakar gevlogen worden door dezelfde piloot die de selectie eerder naar Zambia heeft teruggevlogen. Echter wel met een ander vliegtuig: de Havilland DHC 5 Buffalo, een toestel wat al vier maanden niet meer in gebruik is, wordt ingezet. Na twee testvluchten op 22 en 26 april wordt het toestel geschikt bevonden.  

Een fatale fout, zo blijkt later. Op 27 april maakt het vliegtuig één van de drie geplande tussenstops in Brazzaville in Congo en aldaar worden problemen met de motoren opgemerkt. Toch besluit men door te vliegen naar Libreville in Gabon. En daar begeeft één van de motoren het, vlak na het opstijgen. 

De piloot wil de motor afsluiten, maar zet per ongeluk de verkeerde motor uit. Hierdoor stort het vliegtuig 500 meter van de kust in zee. Alle 30 personen aan boord (18 selectiespelers, zes personen van de technische staf en voetbalbond, een journalist en vijf bemanningsleden) overleven de crash niet.

Na jarenlang onderzoek blijkt dat er tijdens de testvluchten van 22 en 26 april al grote mankementen waren ontdekt aan het vliegtuig. Deze werden echter compleet genegeerd. Daarnaast was de piloot oververmoeid, wat misschien de reden is geweest dat hij de verkeerde motor uitzette. 

Kalusha komt echter niet om tijdens de crash. Ja, hij was dé sterspeler van de Zambiaanse selectie, maar hij was niet aan boord van de noodlottige vlucht. Wat blijkt? Een beslissing van PSV zou het leven van de voetballer redden. PSV houdt Kalusha in Eindhoven vanwege clubverplichtingen, waarna hij op eigen houtje naar Senegal zou afreizen. Ook landgenoten Johnson Bwalya en Charly Musonda ontsnappen door soortgelijke situaties letterlijk aan de dood. 

Na de verschrikkelijke gebeurtenis heeft Kalusha samen met Johnson Bwalya en Musonda overwogen om te stoppen als international. De voetballers voelden zich één met hun overleden teamgenoten en wilden uit respect niet langer doorgaan. Familieleden van de overleden voetballers overtuigden het drietal echter om door te gaan. Kalusha eindigde zijn carrière met de prachtige cijfers van 50 doelpunten in 100 interlands voor Zambia.

Zambia plaatste zich niet voor het WK, maar de toenmalig PSV’er had een nieuw doel voor ogen: als bondscoach het WK halen met Zambia. 'King Kalu' werd in 2003 groots gepresenteerd en met veel enthousiasme ontvangen door de bevolking. Zambia streed ook daadwerkelijk mee om een WK-ticket, maar het eindigde derde achter Togo en Senegal voor het toernooi in 2006. Zambia plaatste zich niet. 

Na zijn periode als bondscoach was Kalusha nog actief voor de FIFA en was hij bestuurslid bij het CAF. In 2008 werd hij voorzitter van de Zambiaanse voetbalbond, een functie waarin hij in opspraak zou raken. In 2018 werd de voormalig PSV’er namelijk voor twee jaar geschorst door de ethische commissie van de FIFA voor het aannemen van giften van Mohamed Bin Hammam. 

De Qatarees zou stemmen hebben gekocht in zijn poging om voorzitter van de FIFA te worden en het WK van 2022 naar Qatar te halen. Bin Hammam werd levenslang geschorst, maar ook Kalusha werd dus gestraft. De Zambiaan werd begin 2017 onderzocht en hoorde de uitspraak zo’n anderhalf jaar later. Daarnaast kreeg hij een boete van zo’n 90.000 euro. 

Kalusha Bwalya speelde tussen 1988 en 1994 voor PSV. In die tijd werd hij in 1988 uitgeroepen tot Afrikaans voetballer van het jaar en ook met de Eindhovense club won hij een aantal prijzen. Zo werd hij twee keer landskampioen en won hij de KNVB beker. Mede dankzij zijn periode bij PSV werd Kalusha de beste Zambiaanse voetballer ooit. Maar belangrijker: dankzij een beslissing van PSV leeft de oud-voetballer nog.